Yıl 1918, Osmanlı Devleti’nin sonu gelmek üzere olan o karanlık günlerde Mustafa Kemal Paşa, Halep’te bulunuyor ve İstanbul’a gidecek parası yok bile yok. Tek varlığı vakitle edindiği, yetiştirdiği atlar ve kısraklardı. Tek deva bunları satmaktı. O derece sevdiği bu atlardan ayrılmak da güç geliyor ona. Lakin satacak, para edecek öteki hiçbir şeye sahip değildi.
Ömür uzunluğu yaverliğini yaptığı Salih Bozok’a:
“Salih, bu atlardan birkaçını satıp da İstanbul’a gidebilirim” dedi. Salih Bey atları satma vazifesini üstleniyor, lakin tek bir alıcı bulamayacaktı. Subayların hiçbirinin durumu Mustafa Kemal Paşa’dan güzel değildi.
Halep’in hali vakti yerinde olan zenginlerin birden fazla at meraklısıydı lakin atları alsalar, seferberlik var, ülke savaşta ve ordu tüm hayvanlara el koyuyordu. Mustafa Kemal Paşa, tam bir çıkmaz ve çaresizlik içindeydi.
İşte tam da bu günlerde, 4. Ordu Kumandanı Bahriye Nazırı Cemal Paşa, Mustafa Kemal Paşa ile Halep’te buluşmuştur. Cemal Paşa’nın Mustafa Kemal’e evvelden beri sevgisi ve bağlılığı vardı. Birçok konuda da görüş birliği içindelerdi. Bir orta kelam dönüp dolaşıp Mustafa Kemal Paşa’nın düşünce içinde olduğuna gelmiştir:
“Cemal Paşa, benim birtakım cins at ve kısraklarım var. Bunları satmak ihtiyacındayım; isteklisi çıkmadı. Siz buranın eski kumandanısınız, bana bir yol gösterir misiniz?” Dedi.
Cemal Paşa; “At ve kısraklarınızı evvel veterinere muayene ettireyim. Diyarbakır’da iken, Alman ve Avusturyalılar, bu atlarla kısrakların kıymetli bir servet olduğunu söylediler, değerlerinden kuşku etmiyorum, fakat o denli yapınız…”
Ve Cemal Paşa, tüm at ve kısrakları iki bin altına alıyor.
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’a gidebilmesi, “Kurtuluş Savaşı”na başlayabilmesi çok sevdiği, yıllardır edindiği, yetiştirdiği at ve kısraklarının sayesinde olmuştur.
Dahası, Cemal Paşa bu hayvanları sonradan beş bin altına satacak ve atların ve kısrakların pahası iki bin değil, beş bin altınmış diyerek ortadaki üç bin altını Mustafa Kemal Paşa’ya gönderecektir. Ve yıllar sonra diyecektir ki:
“Bu para, yeni girişimlerimde bana dayanak olmuştur. Bunu belirtmeyi vazife sayarım.”
Mustafa Kemal Paşa, atlarından, kısraklarından ayrılması kuşkusuz onu çok üzmüştü. Zira atları o kadar çok seviyordu ki… Bir tutku idi at sevgisi onda. Onları okşarken elleri sevgi ile titrer gözleri parlardı. Onlarla konuşurdu da. Ve bu sevgi karşılıklıydı. Seyislerine huysuzluk yapan atlar onu karşılarında görünce çabucak terslenmeyi keserlerdi. Nerdeyse çocukları sevdiğince severdi atlarını…
Ankara’da çiftliğindeki taylarından biri ruam hastalığına yakalanıp da öldürülmesi gerektiğinde, ellerine lastik eldivenler geçirerek tayı birkaç defa okşamadan öldürmelerine müsaade veremeyecek, hayvanı okşarken de gözyaşlarını tutamayacak ve ağzından şu kelamlar dökülecektir:
“Çocuğum olmadığında hikmet ve isabet varmış. Şayet bir evlat kaybetmek felaketine uğrasaydım kalbim bu elem ve acıya dayanamazdı.”
Atları onun arkadaşları üzereydi de.
“Bir arkadaş daha bizi terk ediyor bugün Sabiha…” Dediğinde acı içindeydi. Sabiha Gökçen birden irkilecek, o günlerde Gazi Paşa’nın yakınları ortasında ölümcül bir hastalığa yakalanmış kim var diye belleğini zorlamıştır. Sabiha Hanım, çıkaramayınca da Gazi böylesine üzgün olduğuna nazaran vefatına yandığı bu arkadaşının bilmediği fakat kesinlikle çok sevdiği biri olduğunu düşünürken içeriye Gazi’nin tabancasını elinde tutarak giren bir dosta onun:
“Durumu nasıl? Hiç umut yok mu?” Diye sorması karşısında şaşkınlığı daha artacaktı…
“Maalesef Paşam! Yok. Herkes elinden geleni yaptı. Bu türlü daha fazla acı çekmesine müsaade etmeseniz uygun olur… Bir şey daha söylemek isterim. Gözleri güya sizi arar üzere…”
“Arar, arar ya… Atlar insanlardan daha hassas, daha vefakâr ve daha çıkar kanısından uzaktırlar. Çok yıl bana hizmet etti, bana yoldaşlık etti. O benim kokuma, ben onun kokusuna alıştık. Birbirimizin huyunu da güzel öğrendik. Yazık oldu hayvanıma…”
Evet, o çok sevdiği atlarından biri hastalanmıştı, umar da yoktu, vurulması gerekiyordu acısını dindirmek için. Ona karşı bu son misyonu de sahibi yapmalıydı. Silahını aldı, ahıra gerçek yürüdü. Gazi eğildi, mendili ile köpüklerini sildi, yelesini okşadı atının.
“Oğlum, oğlum! Artık bütün acıların dinecek!” Öptü onu birkaç sefer.
“Sen mi beni arayacaksın, yoksa ben mi seni?”
Doğruldu, silahını hayvanın tam altına doğrulttu. Parmağı tetikte. Lakin o denli kalakaldı. Bir yontu üzereydi. Ve birden gözlerinden yaşlar boşandı.
“Alın! Alın! Götürün hayvanı buradan! Çok uzaklara götürün. Acı çektirmeden ölmesini temin edin. Gerekirse iğne yaptırın. Uyutun, o denli vurun! Ben düşmanlarımı bile bu türlü vuramamışımdır! Bana bunu yaptırmayın…”
Gazi, uzunca bir mühlet cet binemeyecekti. Ve bir gün Çankaya’da sofrasında Gazi yaverlerine buyuruyor:
“İki gün evvel bizim atlardan biri doğurdu. Alıp onları buraya getiriniz.” Konuklar, herkes şaşkın. Yaver, duraksıyor. Gazi’nin “Sevelim, görelim, okşayalım” sözleri şaşkınlığa, duraksamaya bir son veriyor. Çok geçmeden tay ve annesi Yıldız, bakıcıları Kerim’in yedeğinde gurur salonundaydı. Salonda ayakları kaymasın diye geçecekleri ve duracakları yerlere halılar, kilimler serilmiş. Gazi, onları başka ayrı sevmiş ve eliyle kesme şeker yedirmiştir.
Gazi, eşi Latife Hanım’a çok sevdiği atı “Sakarya”yı nişan armağanı olarak, annesi Zübeyde Hanım ile İzmir’e göndermiştir ve bu at, boşanmadan sonra haraya getirilmiştir.
Haftaya Gazi koşusu bahisli makalemle devam edeceğim.
Sevgilerimle,
12 Ağustos 2024
Ahmet Gürel