İstanbul doğumlu Dani Rodrik, aslen Türk Musevisi. “Küreselciliğin çıkmazı” olarak isimlendirdiği teorisinde “Küreselcilik ve piyasa, toplumsal dinamiklerle çatışıyor. Toplumsal istikrarsızlığa sebep oluyor. Küreselcilik sonları kaldırdığı için yatırımlardan yalnızca belli zümreler faydalanıyor. Ulusların kültürel farklılığı ortadan kalkıyor. Toplumsal devletler vasıflarını yitiriyor” diyen Dani Rodrik, bir kere daha neoliberalizmi eleştirdi.
Dani Rodrik, Daron Acemoğlu ile birlikte Kemal Kılıçdaroğlu’nun ABD’de bir ortaya geldiği ekonomistlerden biriydi.
Project Syndicate sitesinde bir makale kaleme alan Dani Rodrik, Daron Acemoğlu’nun ünlü ekonomist Simon Johnson ile birlikte yazdığı “İktidar ve İlerleme” isimli kitabına atıfta bulunarak, teknolojik gelişmelerin sıradan insanın hayatını güzelleştirmediği tezini savundu ve neoliberalizmi topa tuttu.
“Teknolojiye Değil Üretkenliğe Odaklanmak” başlıklı makalesini Odatv çevirdi:
TEKNOLOJİ TEK BAŞINA KÂFİ DEĞİL
“Bilimsel ve teknolojik gelişmeler toplumların zenginleşmesi ve üretimin artması için gerekli olsa da kâfi değildir.
Bütünleyici siyasetler olmadan teknolojik gelişim, refah düzeyini yükseltmez ve hatta ülkeleri daha da geriye götürebilir. İktisatçılar uzun vakittir üretkenliğin refahın temeli olduğunu tartışıyor. Bir ülkenin hayat standartlarını yükseltebilmesinin tek yolunun, daha az kaynak ile daha çok eser ve hizmet üretmesi olduğu kanısı hakim. Sanayi İhtilali’nden bu yana teknolojik gelişim ve üretkenlik birbiriyle eş tutulmuştur.
ŞİRKETLER İÇİN GEÇERLİ OLAN TOPLUMLAR İÇİN EDĞİLDİR
Teknolojik ilerlemenin üretimi arttırdığı algısı, şirketlerin yeni teknolojiler ile daha üretken hale gelmesi sebebiyle oluştu. Ama üretken şirketler, üretken toplum manasına gelmiyor.
İş dünyasında üretken olan bir şey, toplumsal hayatta tesirli olmayabileceği üzere birtakım durumlarda zıt teper ve ulusal iktisada ziyan verir. Şirketler yalnızca kendi istedikleri kaynaklar ile üretim yapma lüksüne sahiptir lakin toplumların tüm fertleri için üretkenliği arttırma zaruriyeti vardır.
DARON ACEMOĞLU’NA ATIF
Birçok iktisatçı bu ayrımın farkına varamıyor ve teknolojik gelişmenin nihayetinde tüm insanları üst çekeceğini sanıyorlar. Halbuki teknolojik gelişmenin yararlarından evvela makul şirketler ve yatırımcılar yararlanıyor. Ekonomist Daron Acemoğlu ve Simon Johnson’ın şahane kitaplarında belirttikleri üzere teknolojik gelişmenin halka refah getireceği tezi, tarihi olarak hakikat değildir. Sanayi İhtilali ile iktisat gelişti lakin ortalama bir personelin refah düzeyi, yüzyılın neredeyse tamamında yerinde saydı.
GELİŞMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER
Daha berbatı, yeni teknolojik gelişmelerle birlikte bu genel algı daha da geçersiz hale geldi. Yeni teknolojiler insanların ömür standardını yükseltmek şöyle dursun, yalnızca ufak bir kümenin çıkarlı çıkmasını sağlıyor. Yakışıksız kurumlar ve düzenlemeler, dışarıdakilerin bu çağdaş kesimlere girmesini engelliyor. Teknolojinin tabiatı gereği yalnızca makul birçok yetenekli personel kümesi ve uzmanlar bu gelişimlerden yarar sağlayabiliyor.
KÜRESELLEŞMENİN BEDELİ: GERİLEME
Dünya 1990’larda süratlice globalleşti. Gümrük vergileri azaldı, üretim tüm dünyada arttı. Küçük ve orta ölçekli firmalar bile tüm dünyada global iktisada entegre oldu. Lakin sonuçta ekonomiler gelişmedi. Mesela Meksika, globalleşmenin önde bayrak taşıyanıydı. Özgür ticaret mutabakatı imzalayan Meksika’da yeni teknoloji ile üretim süratlice arttı. Ama üretim artarken, yeni teknolojiler sebebiyle birçok personel işinden oldu. Sonuçta çok üreten bir iktisat olmasına karşın Meksika’da halkın refah düzeyi eskisinden de düşük oldu. Tüm Latin Amerika’da iktisadın bütünü bundan etkilendi. Üretim yapan şirketler kazanırken, iktisadın kalanı geriledi.
Yeni teknolojik gelişmelere ayak uydurmak sermaye ve yetenekli iş gücü gerektiriyor. Hasebiyle fakir ülkelerdeki firmaların bu yarışa ayak uydurması zorlaşıyor çünkü kaynaklara ve yetenekli iş gücüne erişimi sonlu. Hasebiyle gelişip rekabet edemiyorlar. Kırsaldan kente göç eden çalışanların ise hizmet dalı dışında bahtı kalmıyor.”