Koku uzmanı ve parfüm dizayncısı Bihter Türkan Ergül, tarihi kokuyla yaşatıyor. Tarihi araştırmaların akabinde ortaya çıkarılan reçeteler birbirinden farklı parfümlere dönüşüyor. Bugüne kadar birçok uygarlığı kokularla yaşatan Ergül ve takımının son çalışması İmparator Neron üzerine oldu. 26 Ekim- 03 Kasım tarihleri ortasında yapılacak İzmir Kültüryolu Festivali’nde görücüye çıkacak gül özlü Neron kokusu, birçok tarihi parfümle birlikte sergilenecek. Şenlikte ayrıyeten formülünde gladyatör teri bulunan Sezar’ın parfümü de ziyaretçiler tarafından deneyimlenebilecek. Fakat bu kokuların ticari üretimi kelam konusu değil. Onlara yalnızca Kültüryolu Şenliği üzere özel birtakım etkinliklerde ulaşılabiliyor.
HAYVANLARINA DA KOKU SÜRÜYORDU
“Roma’yı yakarak tarihe geçen İmparator Neron’un, bir koku tutkunu olduğu ve bu yüzden buhurdanlıakta tütsü yaktırdığı tarihten günümüze ulaşan bilgiler arasında” diyen Koku Uzmanı Bihter Türkan Ergül Roma devri kokularına ulaşmak için o periyottan kalan kalıntılardaki tortuları incelediklerini anlattı. “Kayıtlarda ulaştığımız bilgilere nazaran Neron’un en çok sevdiği koku güldü. Gülü, safran çiçeği, ayva çiçeği, Hint sümbülü, mürrü safi takip ediyor. Biz de bu bilgileri kıymetlendirerek Neron’un kokusunu tasarlıyoruz. Hoş koku tutkunu olan Neron vücudunu her gün özel hazırlattığı kokular ile hizmetkârlarına ovdururmuş. Hatta Neron’un sarayında onun hayvanlarına kokulu yağlar sürmeleri için ayrıyeten vazifeliler varmış.
EN ÇOK ARANAN KOKU RHODİUM
M.Ö 1’nci yüzyıl Roma İmparatorluğu’nda devletin yaptığı muahedeler sayesinde ticaret yollarının önünün açılması kokulu yağların ulaşımını ucuzlattığı üzere hızlandırdı. Sonucunda kokulu yağlar satan dükkânların sayısı süratle çoğaldı. Bu devirde en çok aranan kokunun ismi ‘rhodium’ du. Seçilmiş güllerden ihtimamla hazırlanan bu karışım İmparator Neron’un hükmettiği devirle anılır. Roma güllerinden yapılan öteki koku ise ‘foliatum’ du. Bu karışım rhodium’a oranla daha hafif bir kokuydu.”
SÜMERLERDE GÜL, ASURLULARDA ZAMBAK
Koku tarihinde Roma’dan çok evvelce Sümer, Babil ve Asurlular da değerli rol oynadı. Babil, doğu imparatorluklarının koku üretim merkezi sayılıyordu. Mimoza, zambak, gül ve safran en çok üretilen kokulardı. Sümerlilerde en çok gül ve gül suları kullanılıyor. Asurlular için ise zambak çok kıymetliydi. Asur hükümdarlarının eş olarak seçtiği kraliçenin 6 ay boyunca kokulu bir reçine olan mür ile yağlanması ve evlendikten sonra doğal özelliklerine nazaran kokular sürmesi bir gelenekti.
YÜKSEK LİSANS TEZİNDEN ATLANTİS’İN KOKUSUNA
İzmir Arkeoloji Müzesi Müdür Yardımcısı Elif Erginer tıpkı vakitte uzman bir arkeolog. Tarihi kokularla Ege Üniversitesi’nde yüksek lisans tezini yazarken tanıştı. Erginer çalışmasını söyle anlattı: “Yüksek lisans tezim Klazomenai(Urla) lahitleri üzerineydi. Tezimde de meyyit gömme gelenekleri üzerine bir kısım vardı. Bunu yazarken ölülerin sergilenme (prothesis) sırasında parfümlenme kademesiyle ilgili bir kısım hazırladım. Çok uzun olduğu için o kısmı tez hocamın yönlendirmesiyle çıkardım. Lakin tezimi verdikten sonra bir makale hazırlamak üzere bu alandaki kitapları araştırmaya başladım. Parfüm markalarının tarihi, kokularla ilgili birtakım kitaplar vardı fakat antik çağlardan günümüze kadar geçen süreçle ilgili, toplu bilgilerin yer aldığı Türkçe bir kitaba rastlamadım. Bulamayınca da etrafımdakilerle, meslektaşlarımla bu mevzudaki kaynak eksikliğini paylaştım. Doç. Dr. Barış Gür hocamızla başladığım “Antik Çağdan Günümüze Parfüm” kitabı seyahatini, Doç. Dr. Cenker Atila ile tamamladık. Myrina yayınlarından çıkan kitabımız, alanlarında uzman 14 akademisyenin antik çağlardan bu yana parfümün seyahatine dair hazırladığı farklı mevzulara dair makalelerden oluşuyor. Kitabımız bu alandaki birinci referans kitap oldu. Ayrıyeten Bihter Türkan Ergül, kitaptaki makalelerden ilham alarak, antik formüllerden özel olarak ‘Atlantis’ isimli bir parfüm üretti ve bu kokuyu özel kutusunda, kitapla birlikte okurlarımıza armağan ettik. İtibar kitap olarak hazırlanan kitabımızın yeni baskısında bu defa ‘antik bir koku şişesi formu’ içinde farklı bir kokuyu kitabın armağanı olarak okurlarımıza armağan etmek istiyoruz.”